Napisać, ze dynia jest zdrowa to jak nic nie napisać! A czy jest dobra na wszystko?
Oczywiście, że nie. Jest dobra na oczy, skórę, włosy i paznokcie, na serce, nerki, płuca, wątrobę, śledzionę i trzustkę. No i na mięśnie i kości. Ale żeby zaraz na wszystko? To już przesada.
Pochodzenie dyni
Dynia jest jedną z najstarszych roślin uprawnych. Pochodzi z Ameryki Środkowej. Jej nasiona znajdowano w grobowcach meksykańskich sprzed niemal 10 tys. lat. Wraz z odkryciem kontynentu przybyła do Europy.
Owoc
Wiele osób może się zdziwić, ale dynia jest owocem jagodowym, a dokładniej jagodą o bardzo twardej skórce. I może ważyć nawet do kilkuset kilogramów.
Istnieje blisko 800 różnych odmian dyni. Jednak tylko około 200 z nich jest jadalnych. Ta różnorodność sprawia, że dynia występuje w imponującej ilości kolorów (od białego, przez żółty, zielony, aż po czarny oraz deseń plamisty lub w paski) i kształtów (od okrągłych, owalnych, podobnych kształtem do gruszki, poprzez dynie w kształcie cebuli, po takie pokryte niewielkimi wyrostkami).
Szybko odkryto, oprócz jej walorów kulinarnych, także niezwykłe właściwości zdrowotne.
Już w XVI wieku pisano o wpływie dyni na układ trawienny, czy zbijanie gorączki. Traktowano ją też jako afrodyzjak dla mężczyzn. Tłoczony z jej pestek olej pomagał w oczyszczeniu organizmu z wszelkich pasożytów i grzybów.
Skąd właściwie biorą się te lecznicze właściwości?
Dynia jest niskokaloryczna (w 100 g jest tylko 33 kcal.) a jednocześnie niezwykle bogata w składniki odżywcze.
Obfituje w potas (278 mg/100g), który odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej, pomaga kontrolować skurcze mięśni, uczestniczy w przewodzeniu impulsów nerwowych, zapewnia regularność uderzeń serca.
Dynia ma w sobie sporo witamin A (8 513 IU/100g) i E ((1,03 mg/100g) znanych ze swoich antyoksydacyjnych właściwości, czyli zdolności ochrony organizmu przed wolnymi rodnikami. Warto też wspomnieć nieco więcej o pozostałych właściwościach wspomnianych witamin.
Witamina A jest też niezbędna w procesie widzenia. Jest czynnikiem, który wpływa na wytworzenie komórek rozrodczych. Wspomaga układ odpornościowy. Przyczynia się do utrzymania prawidłowego stanu naskórka.
Witamina E określana jest mianem „witaminy młodości” gdyż skutecznie opóźnia proces starzenia się, ma właściwości wygładzające i przyspiesza gojenie się ran. Witamina E chroni także przed powstawaniem blaszek miażdżycowych oraz rozwojem miażdżycy. Ochrania przed wystąpieniem chorób serca i układu krwionośnego. Wspomaga układ odpornościowy. Badania naukowe wskazują , że witamina E może zmniejszać ryzyko rozwoju chorób neurodegeneracyjnych.
Dynia zawiera też beta-karoten (2974 μg/100g)– pochodną witaminy A, odpowiedzialną za poprawę kolorytu skóry.
Pamiętajmy, że im kolor miąższu intensywniejszy, tym więcej w nim witamin.
Dynia zawiera także wapń, magnez i fosfor, które m.in. utrzymują właściwą mineralizację kości.
Zawarty w owocach dyni figolistnej chiroinozytol bierze udział w wewnątrzkomórkowym działaniu insuliny, dzięki czemu może powodować obniżenie poziomu glukozy we krwi. Uważa się, że wyciąg z dyni może w przyszłości stać się doustnym lekiem dla diabetyków.
Kukurbitacyna – to kolejna ciekawa substancja kryjąca się w pestkach dyni. Znajduje się tuż pod ich zewnętrzną powierzchnią, w cienkiej warstwie widocznej błonki. Kukurbitacyna jest znana przede wszystkim z tego, że unieszkodliwia pasożyty, będąc całkowicie bezpieczną dla człowieka. Ponadto wzmaga wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego, wpływa żółciopędnie, pobudza trawienie i ma właściwości chroniące wątrobę. Działa przeciwnowotworowo, przeciwgrzybiczo, antybakteryjnie. Kukurbitacyny mają silne działanie przeciwzapalne.
Pestki dyni są też bogate w cynk ( 200 mg/kg). Cynk jest niezbędny do normalnego wzrostu, rozwoju płciowego, gojenia ran, odporności. Zapotrzebowanie na cynk jest czterokrotnie wyższe u mężczyzn niż u kobiet, gdyż poza korzystnym działaniem na włosy, skórę i paznokcie wpływa na czynności jąder. Terapia cynkiem poprawia ruchliwość plemników. Jego niedobór może powodować opóźnione dojrzewanie płciowe, niskorosłość, obniżenie odporności.
Z pestek dyni produkuje się olej, który posiada dużą ilość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, obniżających poziom cholesterolu we krwi, a także przyczyniających się do syntezy witaminy D odpowiedzialnej za gospodarkę wapniowo-fosforową, chroniąc przed osteoporozą.
Olej z pestek dyni tłoczony jest na zimno, gdyż tylko wtedy nienasycone kwasy tłuszczowe nie ulegają rozkładowi a olej zachowuje wszystkie właściwości odżywcze. Można go używać do sałatek, pieczonych warzyw i innych potraw przygotowywanych na zimno. Olej należy przechowywać w chłodnym i ciemnym miejscu.
Zarówno miąższ jak i świeży sok z owoców dyni są stosowane w leczeniu schorzeń nerek, w bezsenności, a także jako środek przeciwwymiotny.
Patrząc na tą imponującą listę korzyści nikogo raczej namawiać nie trzeba do regularnego jedzenia dyni, zwłaszcza w sezonie, od sierpnia do listopada, gdyż właściwie przechowywane mogą przetrwać w ciemnym i chłodnym miejscu kilka tygodni. Pamiętajmy też, że rozkrojony owoc należy trzymać w lodówce.
Z dyni można robić właściwie co się chce. Piec ją w piekarniku, smażyć obłędne placuszki i gotować pożywną zupę (przepis). Z dyni makaronowej możemy uzyskać wspaniały zamiennik makaronu.
Jedzmy dynie każdej jesieni, od niemowlęctwa aż po kres swych dni, bowiem dynia jest tak delikatna i łatwostrawna, że nie należy odmawiać jej dzieciom, osobom starszym i rekonwalescentom a korzyści z jej spożywania nie sposób przecenić.
Żródła:
– Zdrojewicz Z., Błaszczyk A., Wróblewska M.: Dynia – zdrowa, ale zapomniana. Med. Rodz., 2016
– Kunachowicz H., Nadolna I., Iwanow K., Przygoda B.: Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2012.
– Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2007.
